Editorial (τχ. 16)

Η επανάσταση, η αλλαγή στην τέχνη όπως και στη ζωή

έρχεται από τους λοξούς.

Θωμάς Γκόρπας

 

Ρομαντικός, ρεαλιστής, αναρχικός, αλλεργικός, ανικανοποίητος, παράλογος. Έτσι χαρακτήριζε ο Τάκης Σινόπουλος τον Θωμά Γκόρπα. Όσοι τον γνώριζαν, ξέρουν ότι ήταν απόλυτα ακριβής στην περιγραφή του. Αλλά δεν ήταν ο έλληνας Πρεβέρ, όπως παρακάτω έλεγε, έστω και με κάτι παραπάνω. Είχε δίκιο που παραπονιόταν ο Γκόρπας για τον χαρακτηρισμό αυτόν. Ήταν πολύ περισσότερα μέσα στην ανατρεπτικότητα και τη ριζική του ανυπακοή σε κανόνες και συμβάσεις, με τον ιδιότυπο, πολύτροπο, άμεσο λαϊκό του λόγο. Ήταν ένας καταραμένος ποιητής, ένας εξεγερμένος ποιητής που δεν χωρούσε πουθενά, σε κανένα καλούπι.

Ο ίδιος ο Γκόρπας έχει παραθέσει, σε έναν χαιρετισμό του, μια γενεαλογία του, τα ονόματα των ποιητών από τους οποίους προέρχεται. Δεν είναι ο Σολωμός, ο Παλαμάς και ο Σεφέρης, αυτούς τους θεωρεί συντηρητικούς και συμβιβασμένους κι ακόμη χειρότερα, ότι άφησαν πίσω τους πολλούς μούλους, λέει. «Εγώ έρχομαι από τον Κάλβο, τον Τριαντάφυλλο Σποντή, τον Στασινό Μικρούλη, τον Καρασούτσα, τον Βαλαβάνη, τον Παπαδιαμαντόπουλο, τον Παπαρρηγόπουλο, τον Καμπά, τον Μαλακάση, τον Λιμπεράκη, τον Βάρναλη, τον Φιλύρα, τον Καρυωτάκη. Γι’ αυτό και συναντήθηκα με τον Εμπειρίκο, τον Εγγονόπουλο, τον Ελύτη, την Πολυδούρη και τον Ζώτο». Ποιητική της σάτιρας, της καταγγελίας, φωνές χαμηλές και άλλες σε τόνο υψηλό, της απελπισίας που αρνείται να παραδοθεί, της τρυφερότητας που ντύνεται αγριάδα, της απόσυρσης και του ασυμβίβαστου. Αυτόν τον τόσο σημαντικό κι αγαπημένο ποιητή παρουσιάζει ο Γιώργος Μαρκόπουλος, ο οποίος τον είχε γνωρίσει.

Ο Θωμάς Γκόρπας αγαπούσε τον Φιλύρα και κατά τύχη αγαθή το τελευταίο ποίημα του τεύχους είναι του Ρώμου Φιλύρα. Πλάι στον Μεσολογγίτη αγωνιστή, τον Στασινό Μικρούλη και τη λαϊκή του ποίηση· πλάι στον επίσης Μεσολογγίτη Φιλικό και ποιητή Τριαντάφυλλο Σποντή και τον Μίμη Λιμπεράκη· δίπλα στον Μορεάς του συμβολισμού, πλάι στους αυτόχειρες σαν τον Καρασούτσα και τον Καρυωτάκη – και στο πλευρό του ο Μαλακάσης για να μετρηθούν στην πλάστιγγα πιο εύκολα· πλάι σ’ αυτούς που πέθαναν νωρίς, σαν τον Βαλαβάνη, τον Παπαρρηγόπουλο, τον Φιλύρα, αλλά και τον Μίνω Ζώτο και την Πολυδούρη· πλάι στον Κάλβο και τον Βάρναλη, τον Εμπειρίκο, τον Εγγονόπουλο και τον Ελύτη· σ’ όλους αυτούς πλάι και ο Καμπάς. Ποιος άραγε από τους δύο; Ο Νίκος των Στίχων, των απαρχών της γενιάς του 1880, που εγκατέλειψε την ποίηση αμέσως μετά και αφοσιώθηκε στη δικηγορία; Ή ο άλλος Καμπάς, ο Ανδρέας Καμπάς, της συντροφιάς της Πέμπτης στο σπίτι του Εμπειρίκου στην Κατοχή, ο ελπιδοφόρος ποιητής που πολέμησε στη μάχη της Κρήτης, ο Ελύτης του αφιέρωσε την «Πορτοκαλένια» του, η Μάτση Χατζηλαζάρου, που τον ερωτεύτηκε τρελά, το βιβλίο της Μάης, Ιούνης και Νοέμβρης το 1944, σ’ αυτόν και στον Εμπειρίκο μαζί, αφού είχε αφήσει τον έναν Ανδρέα για τον άλλον; Ο Ανδρέας Καμπάς, την εποχή που ξεκινά τη θητεία του στην ποίηση ο Γκόρπας, εγκαθίσταται στο Λονδίνο και αποσύρεται από την ποίηση. Όμως το όνομά του και η ποίησή του συνεχίζουν να βρίσκονται στο προσκήνιο, με το αφιέρωμα στη Νέα Εστία, όπου τον προλογίζει ο Τάκης Παπατσώνης, κι ύστερα με την αναφορά του Ανδρέα Καραντώνη, όταν πέθανε. Τους δύο Καμπάδες ενώνει η σιωπή που επέλεξαν, η πρώιμη απόσυρση, το περιθώριο που αγαπούσε ο Γκόρπας.

Στον Ανδρέα Καμπά λοιπόν αφιερώνει ο Κώστας Παπαγεωργίου ένα εκτενές κείμενο. Αυτόν που θα πάει μαζί με τη Μάτση, στο Παρίσι με το Ματαρόα, ίσως χωρισμένοι ήδη. Πάντως εκεί θα ζήσουν χωριστά. Γοητευτικός και γλεντζές, ο Καμπάς θα μπει στον κύκλο των υπαρξιστών και θα ζήσει τη διανοητική και καλλιτεχνική φρενίτιδα της εποχής σε όλη της την ένταση, για να φύγει στη συνέχεια για το Λονδίνο και στο τέλος για το Μόντε Κάρλο, όπου και πέθανε το 1964, σε ηλικία σαράντα πέντε ετών. Ποιητής χαμηλόφωνος, που σιώπησε νωρίς, αλλά και ποιητής λησμονημένος παρά αλλά και εξαιτίας του μύθου της ζωής του, την οποία επέλεξε, για λόγους άγνωστους, να αποσυνδέσει εντελώς από την ποίηση και να τη συνδέσει με τα καράβια. Των άλλων. Του Ωνάση λόγου χάρη, για τον οποίο δούλευε όταν πέθανε. Γενναίος, ωραίος, ορμητικός, παράφορος, κυνηγός του απόλυτου και μαζί βέβαιος για την ήττα, ο Καμπάς είναι ως σήμερα ένας άγνωστος για το ευρύ κοινό. Ακούμε ότι οι εκδόσεις Άγρα ετοιμάζουν μια έκδοση του έργου του και περιμένουμε με ανυπομονησία. Γιατί πιστεύουμε πως κάθε κρίκος στην αλυσίδα της ποίησης όχι απλώς μετράει, αλλά διασφαλίζει συχνά μια συνέχεια απροσδόκητη.