Ερωτήματα αιώνια αναπάντητα
Κώστας Γ. Παπαγεωργίου
Στο τελευταίο βιβλίο μου «Η ανορεξία της ύπαρξης» διακρίνεται μια νηφάλια παραδοχή της φθοράς; Ίσως. Δεν ξέρω. Είναι δυνατόν νηφάλια ν’ αντικρίζει κανείς τη φθορά; Δύσκολο. Όμως μπαίνει η ποίηση που συλλαμβάνει υπαρξιακά θέματα πέρ’ απ’ την εμπειρία και μιλάει για τη φθορά πολύ πριν την πλησιάσει ηλικιακά. Όσο όμως πλησιάζει τα ποιήματα γίνονται πιο αδέξια γιατ’ η φωνή της πραγματικότητας ακούγεται πιο δυνατή, πιο εκφραστική απ’ τη φωνή της ποίησης. Αλλά τη φθορά τη δέχεσαι πάντα σχεδόν σαν ιστορικό γεγονός κι όχι σαν κάτι αδιάσειστα δεμένο με την ύπαρξή σου.
Υπάρχει βέβαια και μια διάθεση απολογητική και αναχωρητική. Απολογητική γιατί ζητάς συγγνώμη απ’ τη ζωή, αφού όταν είχες ορθάνοιχτη την πόρτα της μπροστά σου, δεν εκτιμούσες το θαύμα της νιότης, της ανατολής του κόσμου για σένα, αλλά χανόσουνα σε λεπτομέρειες εξασφάλισης του δικού σου μέλλοντος, του τόσο ληξιπρόθεσμου. Όσο για την αναχώρηση είναι κι αυτή μια ποιητική φαντασίωση. Στην πραγματικότητα, μέσα σου, μέσα σου βαθιά δεν μπορείς να συλλάβεις την κίνηση όταν θα κάνεις τις βαλίτσες σου, γνωρίζοντας απόλυτα τι κάνεις, και φεύγεις. Αναχώρηση Ξαφνικά σε πιάνει τρόμος• Λες: τι αφήνω πίσω μου; Τίποτα που να με πονάει. Κι αυτό πονάει περισσότερο κι απ’ την ίδια την αναχώρηση.
Η συρρίκνωση χρόνου και τόπου είναι ένας από τους βασικούς μηχανισμούς της ποίησης. Γίνεται ένας αόρατος διαγωνισμός κι όποια στιγμή, όποιο τοπίο επικρατήσει αφήνει το στίγμα του στη σελίδα. Αλλά κι εδώ πάλι η ποίηση μήπως είναι απλά μια συντομογραφία της ζωής και είναι η μνήμη που κάνει τις επιλογές της -όσο αντέχει- ενώ όλο επαναλαμβάνεται το τοπίο που αντικρίζουμε. Αναρωτιόμαστε αν αυτό που ξεχάστηκε ήταν σημαντικό ή ασήμαντο. Δεν με πείθουν -εμένα τουλάχιστον- αυτοί που λένε πως ό,τι ξεχνιέται αξίζει να ξεχαστεί.
Ο έρωτας. Ο έρωτας είναι η κύρια πηγή της ποίησης -πιστεύω εγώ-, ακόμη και για κείνους που θεωρούν ότι αντλούνε απ’ την πίστη τους στο Θεό ή την πίστη τους στην επανάσταση. Ο έρωτας -έστω και στιγμιαία- είν’ εκείνος που συνδέει την ψυχοσύνθεσή σου μ’ ένα ιδανικό και βέβαια με την ποίηση που έρχεται να εκφράσει με χίλιους τρόπους, το καταστατικό της ψυχής σου. Κι έρχεται ο χρόνος. Η φθορά είναι η μόνη εξέλιξη που μας ενδιαφέρει, τότε που ο έρωτας μένει άστεγος. Κι η ποίηση ψάχνει καινούργια πηγή. Τη σοφία; Αμφιβάλλω.
Ποιήματα για την ποίηση; Ναι. Δυσκολεύομαι να φανταστώ έναν χειρουργό να μιλάει για το νυστέρι του, αλλά στην ποίηση η περιγραφή της δημιουργίας ενός ποιήματος μπορεί νάναι κι αυτή ένα ποίημα. Το ερώτημα είναι πάντα πόσο το ορίζω εγώ το ποίημα. Γράφω κάπου: Θάθελα να γράψω ένα ποίημα/ για μια πραγματικότητα/ που δεν θα με περιλάβει/ αλλά τρομάζουν οι στίχοι./ Ούτε το σκέφτονται/ ούτε το προσπαθούν.1 Δεν μπόρεσα ποτέ να γράψω ένα ποίημα για τη στιγμή εκείνη τη μαγική που γεννιέται το ποίημα από μια και μόνη λέξη που γεννάει και την επόμενη και που ποτέ δεν ξέρεις ποια θάναι.
Η φύση και η ποίηση. Η φύση, η άλλη μεγάλη πηγή έμπνευσης για την ποίηση. Απεικονίζει, συμβολίζει, ενσαρκώνει το μυστήριο της ζωής. Βουβή κι αυτή -από ανθρώπινη λαλιά εννοώ- κλείνει μέσα της το γιατί ήρθαμε και πού πηγαίνουμε. Αλλά άραγε το ξέρει; Την κοιτάς το πρωί όταν ανατέλλει ο ήλιος πάνω απ’ τα κύματα, και λες: «Ναι ξέρει και ίσως το αποκαλύψει σήμερα» Την κοιτάς το δειλινό όταν το ροδαλό όλο υποχωρεί μες στο μαύρο και λες: «Ούτε αυτή ξέρει αλλιώς δεν θα υπήρχε το σκοτάδι». Όμως μας μαθαίνει πώς είναι να ζούμε, να βλασταίνουμε, να πληθαίνουμε, να λάμπουμε και να στεγνώνουμε τα δάκρυά μας όπως στεγνώνει η βροχή πάνω στα φύλλα, χωρίς να ξέρουμε αν θα μάθουμε ποτέ. Χώνεσαι μέσα στη φύση και ξεχνάς όλα τα αναπάντητα ερωτήματα. Κι όταν σε πιάνει η αγωνία πάλι η φύση σε παρηγορεί γιατί οι ρίζες και οι καρποί θα ζήσουν από σένα πιο πολύ. Και τότε, περιτριγυρισμένο απ’ το άγνωστο, στο χωράφι της ψυχής σου, βλασταίνει, φυτρώνει το ποίημα κι ίσως ενηλικιωθεί. Και αναρωτιέμαι: Η φύση είναι άραγε ο αρωγός της ποίησης ή η ποίηση της φύσης;
1. Από τη συλλογή Στον ουρανό του τίποτα με ελάχιστα, ποίημα «Θάθελα να γράψω ένα ποίημα».
ΤΑ ΠΟΙΗΤΙΚΑ 