Editorial (τχ. 15)

Τεύχος 15
Τεύχος 15

Το παρόν τεύχος, με έμφαση πάντα στην τρέχουσα πραγματικότητα και στη συγχρονική κριτική, κινείται από τη γενεαλογία της νεοελληνικής κριτικής, με την έννοια που προσέδιδε στον όρο ο Μισέλ Φουκώ, αντιδιαστέλλοντας τη γενεαλογία των ρήξεων και των ασυνεχειών στη συνεκτική και κυρίαρχη ιστορία, στην ανθρωποφαγία ως ποιητική μέθοδο συγκρότησης εθνικής ταυτότητας ενάντια στον κυρίαρχο αποικιοκρατικό λόγο και στην αποδοχή ενός θανάτου που βαραίνει πολύ του Βύρωνα Λεοντάρη. Εμβληματικός ποιητής της μεταπολεμικότητας, σύμφωνα με τον ίδιο τον όρο που ο ίδιος πρότεινε, του τραύματος, της ήττας, της ενοχής και της ματαίωσης. Μεγάλος ποιητής, που εξέφρασε με τον πλέον δραστικό ποιητικά τρόπο το αίσθημα της μόνωσης, της περιθωριοποίησης, της εσωτερικής εξορίας, ως νοσταλγίας για ένα άλλο, αδύνατο παρόν, ντύνοντας νεωτερικά τον λυρισμό του μεσοπολέμου. Στον Λεοντάρη και στην ποίησή του, αλλά και στα κριτικά του κείμενα, και στην εν γένει παρουσία του ως πνευματικού ανθρώπου που σφράγισε, με τη διακριτική του όσο και ρωμαλέα παρουσία, μια εποχή, θα επανέλθουμε σύντομα.

Εξίσου θα μπορούσαμε να επανέλθουμε και στο Ανθρωποφαγικό μανιφέστο του Αντράντε, αφού το ανθρωποφαγικό κίνημα της δεκαετίας του ’30, ένα πολίτικο κίνημα πολιτισμικής αντίστασης, ανάσυρσης και ανάδειξης της ιθαγενούς ρίζας, καλυμμένης από τη δραστική επιχωμάτωση των δυτικών ευρωπαϊκών αξιών, στο επίκεντρο της εθνικής ταυτότητας, οδήγησε στη δεκαετία του ’60 σε μια ποιητική της μετάφρασης: δύο σημαντικοί Βραζιλιάνοι ποιητές και μεταφραστές, ο Αουγκούστο και ο Χαρόλντο ντε Κάμπος, επανήλθαν στο ανθρωποφαγικό μοντέλο για να περιγράψουν τη μεταφραστική αντίσταση στον κυρίαρχο λόγο μέσω της μετάφρασης. Η ανθρωποφαγία δεν σήμαινε άρνηση του ξένου και κυρίαρχου λόγου, αλλά απορρόφηση και αναδιατύπωσή του σε νέο πλαίσιο και με νέους όρους, αυτούς της ιθαγενούς ταυτότητας – ένα εγχείρημα στο οποίο οφείλουν πολλά οι θεωρίες κατάργησης του πρωτοτύπου στη μετάφραση. Πέραν της συζήτησης για τη νεοελληνική κριτική, η οποία μπορεί να φτάσει ως τη σημερινή συνθήκη της, η συζήτηση για τους τρόπους και τις μεθόδους τού μεταφράζειν σε μια εποχή όπου η διαπολιτισμικότητα και η πολυπολιτισμικότητα αποκτούν πλήρως νόημα στην πράξη – σημειωτέον ότι το κλασικό κείμενο του Σλάιερμαχερ κυκλοφόρησε επιτέλους στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Κοτσιαρού, όπως επίσης κυκλοφόρησε και σε βιβλίο το κομβικό κείμενο του Βάλτερ Μπένγιαμιν Η αποστολή του μεταφραστή, σε μετάφραση του Γιώργου Σαγκριώτη.

Όπως και στη νεοελληνική κριτική, η ιστορία της οποίας δεν έχει ακόμη γραφτεί, παρότι οι επανεκδόσεις των κριτικών κειμένων παλαιότερων, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο ξεχασμένων κριτικών, όπως ο Άλκης Θρύλος, ο Δημήτρης Νικολαρεΐζης ή ο Γιώργος Μυλωνογιάννης σήμερα, γεννά προσδοκίες για μια διά της αρχαιολογικής μεθόδου γενεαλογία της στο προσεχές μέλλον.

Ως προς τη νεοελληνική κριτική, το βέβαιο είναι ότι Τα Ποιητικά προτίθενται να επεκταθούν και πέραν της ποίησης, στην κριτική πεζογραφίας και μελέτης, σε ένα ξεχωριστό ένθετο που θα έχει τίτλο Ένθεν κακείθεν (της ποιήσεως). Το Ένθεν κακείθεν θα δημοσιεύεται επίσης στο ιστολόγιο του περιοδικού, tapoiitika.wordpress.com, όπως και οι κάθε λογής εκδηλώσεις που το αφορούν.

Ο περί μετάφρασης προβληματισμός μας θα αρθρωθεί γύρω από το βραβείο μεταφρασμένης ποίησης «Άρης Αλεξάνδρου», για το οποίο επίσης θα υπάρξουν σχετικές αναρτήσεις στο ιστολόγιο του περιοδικού.

Το πιο σημαντικό, όμως, κι αυτό που μας χαροποιεί περισσότερο από όλα είναι όχι μόνο η διαρκής άνθηση της ποίησης, όπως πιστοποιείται από τις συλλογές που εκδίδονται και επανεκδίδονται, αλλά και το ενδιαφέρον του κοινού, που μοιάζει να τις υποδέχεται με όλο και μεγαλύτερη γνώση και θέρμη. Μακριά από μας οι γενικεύσεις πώς ό,τι το ποιητικό είναι καλό και τα συναφή. Εξίσου μακριά από μας όμως και η μεμψίμοιρη και συχνά ιδιοτελής διακήρυξη της θνήσκουσας ποίησης. Καλά ποιήματα, πολύ καλά ποιήματα γράφονται, πολύ καλή ποίηση γράφεται, στο φτερό του καιρού, και μας απλώνουν το χέρι. Ας τους δώσουμε κι εμείς το χέρι μας κι ας πάρουμε τη λέξη τους.